در کنار مطالب و مقالات مختلفی که هر روزه منتشر میشود، شاید بسیار مناسب باشد که هر پژوهشگری نگاه موشکافانهای به آیندهی زمینهی مورد علاقهی خود داشته باشد. به همین سبب نگاهی گذرا به مباحثهی جذاب چند پژوهشگر در زمینهی مهندسی صنایع میاندازیم که شروع آن به چهار سال پیش برمیگردد. پروفسور الأهمری با این پرسش بحث را آغاز میکند: «روند پژوهشهای کنونی در مهندسی صنایع و تولید چگونه است؟»
در واقع این پرسش برای هر پژوهشگری اهمیت ویژهای دارد چرا که میتواند سمت و سوی گرایش جهانی در تولید علم را بهتر درک و رصد کند. در یک جمعبندی میتوان از مباحثهی صورت گرفته پاسخهای زیر را استخراج نمود:
۱- باید میان مهندسی تولید و صنایع تفاوت قائل شد. مهندسی تولید نگاه از پایین به بالا به محصول داشته و با تکنولوژیهای تولید محصول ملموس سر و کار دارد. ولی مهندسی صنایع نگاهی از بالا به پایین به روند و زنجیرهی تحقق محصول دارد و به مدیریت اجزا و المانهای مرتبط با تولید محصول، کم و بیش سوای از نوع تکنولوژی بکارگرفتهشده، میپردازد. روند مهندسی تولید را میتوان در سیستم ساخت افزایشی با پرینتر سه بعدی، پردازش میکرو و نانو، ماشینکاری انبوه و پردازش مواد مهندسیشده جدید دانست. برای روند مهندسی صنایع نیز میتوان زنجیره تأمین و توزیع جهانی و مدیریت دادهها را نام برد.
۲- این پرسش یک پرسش با انتهای باز است و هر کسی و در هر زمانی پاسخ متفاوتی به آن میدهد و درواقع هر فردی با ذهنیت خود به آن نگاه میکند. امروزه هوش نوخاسته و تعبیهشده از زمینههای فعال و موفق پژوهشی هستند. تکنولوژیهای جدید در پی بروز و ارتقای الگوها و انگارههای جدید مانند اینترنت اشیاء، سیستمهای فیزیکی سایبری، پیکربندی دوباره و مواردی از این دست هستند. چنین تکنولوژیهایی مواد بیجان و ماشینها را قادر ساخته تا فعال و دارای هوش و قادر به تصمیمسازی باشند. به نظر میرسد کنکاش و پژوهش برای دستیابی به معماریهای کنترل چابک، هوشمند و جدید و نیز رویههای تصمیمسازی بهمنظور مواجهه با اختلالها و ریسکها از زمینههای مهم و بهروز در مهندسی صنایع و سیستمهای تولید است.
۳- بروز انقلاب چهارم صنعتی مبتنی بر خوداستواری (استقلال داخلی)، خود بهینهسازی و سیستمهای هوشمند موجب چابکی و کارایی و نیز برآوردهسازی سریعتر نیاز مشتریان شده است هرچند این انقلاب در دوران اولیه رشد خود است و در برخی کشورها بروز پیدا کرده است.
۴- روند پژوهش در مهندسی تولید و فرآوری، مرتبط با تولید و ماشینکاری کامپوزیتها است و میتواند پژوهشها به این زمینه معطوف شود تا روشهای مناسب جایگزین روشهای سنتی و قدیمی گردد.
۵- یکپارچگی زنجیرهی تأمین جهانی رو به تبدیل شدن به یک موضوع مهم است. به ویژه روند جدید رقابت کسب و کار که روند قدیم را به زنجیرهی تأمین در مقابل زنجیرهی تأمین تبدیل کرده است که در اینجا تغییرات بزرگ، چگونگی یکپارچگی شرکتها در کشورهای رو به توسعه با شرکتهای دنیای توسعهیافته است.
۶- انعطافپذیری در سیستمهای تولید میتواند یک روند برای یک دههی آینده باشد.
۷- پیشرفت تکنولوژیهای آیسیتی و بازاریابی پویا موجب ایجاد یک سیستم تولید جدید با نام تولید ابری شده است که میتواند برای سالهای پیش رو جذاب و داغ باشد.
۸- تولید مولکولی به ویژه برای محصولات فراوری شده و نیز گسترهی روزافزون محصولات جدید و با تکنولوژیهای جدید مانند بیوداروها با توجه به نیازهای جدید مشتریان، از موارد پیش روی مهندسی تولید در سالهای آینده است.
۹- صنعت بیشتر بر پژوهشهای کوتاه مدت با نتایج زود هنگام تمرکز دارد و دانشگاهها بر نوآوریها و پژوهشهای بلندمدت و آیندهی دورتر تمرکز دارند.
۱۰- مبحث دادهها و پایگاههای داده بزرگ از موضوعات پیش روی صنایع در سالهای پیش رو است.
۱۱- پیدایش مبحث تجربه کاربر به عنوان موضوعی تازه در طراحی محصولات روند آینده پیش روی مهندسی صنایع و تولید را رقم میزند.
۱۲- ارتباط و انتقال داده بین تولید و مهندسی در یک محیط یکپارچه که منجر به مطرح شدن استاندارد ایزو ۱۰۳۰۳ و پروتکلهایی تحت این استاندارد شده است، آینده پیش روی مهندسان را ترسیم میکند. هدف کلی این استاندارد فراهم کردن ساختاری است که قادر به شرح داده محصول طی چرخه عمر آن مستقل از هر نوع سیستم خاص باشد.
۱۳- مدیریت مصرف انرژی و توجه به آثار محیطی با ابزارهایی مانند اتوماسیون، دغدغه مهندسان صنایع و تولید برای سالّهای آینده است.
گزارش