نگهداری و تعمیرات و یا به اختصار واژه نت شامل برنامه ریزی جهت ترکیب اقدامات فنی و اجرایی و مدیریتی می باشد که هدف اصلی آن افزایش عمر تجهیزات و حفظ قابلیت عملیاتی تجهیزات و دستگاه ها و یا ماشین آلات است. همانطور که در تعریف اشاره شد، نگهداری و تعمیرات تنها شامل اقدامات فنی که مهندسین یا تکنسین های نت سازمان ها انجام می دهند، نمی شود و بخش بسیار مهم فعالیت های نت در سازمان ها بخش های تحلیلی و مدیریتی و یا برنامه ریزی آن می باشد که توسط افراد سطوح میانی و پایینی سازمان ها دیده نمی شود.
از جمله موارد غیر ملموس نت می توان به برنامه ریزی استراتژیک نت ، مدیریت منابع انسانی نت ، برنامه ریزی نت تجهزات ، چک لیست های نت و ... اشاره نمود.
فرآیند و نگهداری تعمیرات در زمان چرخه عمر محصولات انجام می گیرد یعنی از زمانی که دستگاه ها و ماشین آلات نصب می شوند تا زمان اسقاط آنها باید از فرآیند نگهداری و تعمیرات برای حصول نتایج آن استفاده گردد.
همانطور که از واژه نگهداری و تعمیرات مشخص است این فرآیند از دو فرآیند مجزا یعنی "نگهداری " و "تعمیرات" تشکیل شده است که در صورت استفاده صحیح و در کنار هم باعث ایجاد هم افزایی شده و نتایج مطلوبی را برای سازمان به ارمغان می آورد و توصیه می شود تمامی کسب و کار ها با توجه به شرایط سازمانی از آن استفاده نمایند.
در فرآیند نگهداری هدف افزایش طول عمر ماشین آلات به منظور بهره وری بیشتر می باشد و در فرآیند تعمیرات پس از اورهال دستگاه هدف برگرداندن دستگاه به سطح مد نظر برا استفاده مجدد می باشد.
نگهداری و تعمیرات دارای سطوح مختلفی است که عبارتند از :
- نگهداری و تعمیرات برنامه ریزی شده Planned Maintenance
نت برنامه ریزی شده یک برنامه و چک لیست کامل از تمام وظایف افرادی که باید فعالیت هایی را انجام دهند در بر می گیرد. به اصطلاح ساده تر نت برنامه ریزی شده به ما می گوید چه چیز ، چگونه و چه وقت باید حفظ شود.
در نت برنامه ریزی شده باید دیتا های مورد نیازی از قبل آماده گردیده باشد که پس از تحلیل آنها به نتایجی دسترسی پیدا کرده و بر مبنای آن بتوان نت برنامه ریزی شده را اجرا و پیاده سازی نمود . همچنین نت برنامه ریزی شده شامل ضبط نتایج و ارزیابی اثربخشی برنامه های نگهداری و تعمیرات را انجام می دهد که پس از ارزیابی آن می توان نتیجه گرفت که نت برنامه ریزی شده و انجام شده چه میزان موثر بوده و چند درصد باعث افزایش سود آوری سازمان شده است.
- نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه PM Preventive Maintenance
نت پیشگیرانه یا به اختصار PM شامل مجموعه فعالیت هایی است که از بروز خرابی در ماشین آلات و تجهیزات جلوگیری می نماید که ممکن است این فعالیت ها جزو فرآیند تعمیرات و یا نگهداری باشند.
از جمله اقدامات در نت پیشگیرانه می توان به بازرسی ها ، بازدید های دوره ای ، سرویس ماشین آلات و دستگاه ها ، تعویض قطعات مصرفی در زمان بهینه ، روغن کاری و روانکاری و ... می باشد.
- نگهداری و تعمیرات اصلاحی CM Corrective Maintenance
نت اصلاحی در زمان بروز خرابی و عیوب در تجهزات و ماشین آلات انجام می گیرد و هدف اصلی آن اصلاح و بهبود تجهیزات و ماشین آلات برای رسیدن به سطح استاندارد می باشد. در زمان نت اصلاحی برای جلوگیری از خواب تجهیزات و یا خط تولید می توان با برنامه ریزی صحیح ، آموزش تکنسین ها ، ایجاد آرشیو دیتا واحد نت و ایجاد انبار نت که شامل قطعات و اقلام مورد نیاز در زمان نت اصلاحی است، روند نت اصلاحی را سرعت بخشید و در کمترین زمان ممکن و با کیفیت مطلوب تجهیزات را به سطح استاندارد قابلیت دسترسی برگرداند.
- نگهداری و تعمیرات مبتنی بر قابلیت اطمینان RCM Reliability Centered Maintenance
نت مبتنی بر قابلیت اطمینان یکی قدرتمند ترین رویکرد ها وتکنیکی کارآمد برای تحلیل و تصمیم گیری در زمینه مدیریت داریایی فیزیکی است . این روش فرآیندی ساختار یافته ، منطقی و نظام مند برای تعیین فعالیت های مورد نیاز جهت اطمینان از ادامه به کار دارایی های فیزیکی یک سازمان مطابق با انتظار کاربران آن دارایی هاست.
این روش متکی بر دانش خبره ترین نیرو های بهره بردار ، نگهداشت و سایر نیرو های فنی سازمان است که در ارتباط به تجهیز مورد نظر برای روش نت مبتنی بر قابلیت اطمینان در حال فعالیت هستند. البته لازم به ذکر است که استفاده از این روش به دلیل درگیر کردن نفرات خبره مستلزم صرف هزینه های نسبتا زیادی است.
- نگهداری و تعمیرات پیش بینانه PdM Total Productive Maintenance
نت پیش بینانه فعالیت هایی مبتنی بر پایش وضعیت تجهیزات می باشد که به تکنسین ها، داده های آماری خوبی برای تعیین و پیش بینی احتمال وقوع یک خرابی در تجهیزات و ماشین آلات را در آینده می دهد .
عمده فعالیت های نت پیش بینانه بر روی پایش وضعیت متمرکز است.
- نگهداری و تعمیرات بهره ور فراگیر TPM Total Productive Maintenance
نت فراگیر یک چارچوب فکری منحصر به فرد است که می توان بر پایه آن ، نظام جامع نت را در یک سازمان بنا نهاد. این روش یکی از اصلی ترین روش های نگهداری و تعمیرات می باشد که فعالیت های عملیاتی را در بین دپارتمان های مربوطه پخش نموده و از تمرکز عملیاتها در یک بخش جلوگیری می نماید. اجرای این روش موجب خلاقیت و مشارکت تمامی پرسنل و بهبود مستمر در محیط کار می شود و می توان گفت نت بهره ور فراگیر مجموعه فعالیت هایی است که بصورت اصلاح یک سیستم نت از طریق ماشین آلات و تجهیزات و تغییر در فرهنگ کارکنان انجام می گیرد.
- نگهداری تعمیرات بهره ور PM Productive Maintenance
نت موثر یا بهره ور به مجموعه فعالیت هایی اطلاق می گردد که با هدف بهبود وضعیت کارکرد ماشین آلات و تجهیزات کاهش موجب کاهش نیاز آنها به نت و حذف علل وقوع خرابی ها انجام می گیرد.
- نگهداری تعمیرات اضطراری EM Emergency Maintenance
وقتی ماشین آلات و تجهزات دچار خرابی می شوند گاها باعث توقف خط تولید باعث ایجاد ضایعات می شوند و باید هر چه سریع تر نسبت به رفع خرابی دستگاه ها و راه اندازی خط تولید اقدام شود . تفاوت نت اصلاحی با نت اضطراری در حساس بودن و یا غیر حساس بودن نوع فعالیت های نت تجهزات می باشد . این بدان معنا است که در اجرای فعالیت های نت اضطراری نمی توان هیچگونه تاخیری را متصور بود ولی فعالیت های نت اصلاحی را می توان در برنامه سیستم نت وارد نمود و آن را در زمان مشخص انجام داد
از جمله اهداف مورد انتظار واحد نت می توان به موارد زیر اشاره نمود :
- تهیه لیست قطعات فنی موثر بر تولید به منظور تهیه ایجاد انبار نت بهینه و تدوین سرمایه در گردش بهینه
- افزایش عمر دستگاه ها و تجهیزات
- تعیین اطلاعات لازم برای حسابداری صنعتی با توجه به تهیه نمودار وانی شکل نت و موقعیت دستگاه ها بر روی آن
- ایجاد حس روانی برای پرسنل به واسطه نظافت فنی تعریف شده
- افزایش زمان تولید با توجه به جلوگیری از توقف دستگاه ها (برنامه ریزی شده و برنامه ریزی نشده) به منظور افزایش سود آوری
و در نهایت هدف اصلی تمامی این فعالیت ها کاهش هزینه ها و افزایش سودآوری سازمان می باشد.
برای ایجاد سیستم نت در یک سازمان ابتدا باید لیستی از کلیه ی دستگاه ها و تجهیزات همراه با مشخصات فنی آنها تدوین گردد.
پس از تدوین و تکمیل لیست تجهیزات و ماشین آلات بایستی شناسنامه دستگاه ها بصورت زیر تدوین گردد.
دستگاه ها با توجه به نوع ماهیت و کاربرد آن ممکن از چندین بخش اصلی و فرعی تشکیل شده باشد و هر یک از قطعات اصلی ممکن است یک یا چندین قطعه فرعی داشته باشد.
در گام سوم پس از تکمیل شناسنامه دستگاه ها نوبت به تهیه چک لیست نت هر دستگاه است .
و در نهایت باید چک لیست های روزانه ، هفتگی ، ماهیانه ، 3 ماهه ، 6 ماهه و سالیانه متناسب با تجهیزات و ماشین آلات تهیه و تدوین گردد و پس از آن مطابق با چک لیست های تدوین شده باید اجرا صورت پذیرد.
گزارش